Spoedcursus Alexandre Dumas (1)

We hebben er 166 jaar op moeten wachten maar nu is het zover: de Nederlandse vertaling van De graaf van Montecristo ligt in de winkel. Een uitgelezen kans om het onoverzichtelijke leven en oeuvre van de romangigant Alexandre Dumas in tien stappen te doorgronden. En garde!

1. Alexandre

• De familie Dumas telt drie beroemde Alexandres in haar rangen. De eerste schopt het tot generaal van Napoleon. In 1802 gaat de Franse opperbevelhebber over tot een daad van ongebreideld racisme door alle vreemdelingen uit het keizerlijke leger te weren. Dumas is een kleurling en wordt onherroepelijk aan de kant gezet. Het breekt de man die in 1806 sterft aan maagkanker.
• Voor zijn dan nog jonge zoontje Alexandre een groot gemis, en het begin van een mythe. Hij wil zijn vader wreken en Frankrijk niet met het zwaard, maar met de pen veroveren. Als postuum eerbetoon vereeuwigt hij hem als Porthos, fysiek de indrukwekkendste van de drie musketiers. Naast zijn bekende geestelijke zonen, vergaart ook een van zijn natuurlijke kinderen een grote renommee: Alexandre Dumas fils, de schrijver van De dame met de camelia’s (1848), dankzij Verdi’s Traviata voor de eeuwigheid bewaard. Hoe mooi ook, zijn talent reikt niet tot aan de enkels van zijn vader voor wie je de term buikliteratuur zou kunnen uitvinden.

2. Buikliteratuur

• Tot hoofdliteratuur behoren boeken die je vooral cerebraal prikkelen. Ze nopen je tot een trage lezing, waarbij je het potlood hanteert om treffende citaten aan te duiden. Literatuur die je leven misschien niet verandert, maar je wel anders naar de werkelijkheid doet kijken. Dumas daarentegen is de vertegenwoordiger bij uitstek van de buikliteratuur. De symptomen zijn duidelijk. Zodra je aan een goede Dumas begonnen bent, valt die moeilijk opzij te leggen. Als je dat nillens willens toch moet doen, kijk je de hele tijd uit naar het moment dat je de roman weer ter hand kunt nemen. Eenmaal opnieuw vertrokken, begin je na verloop van tijd halve zinnen over te slaan, en lijkt het nu en dan of je over je ogen struikelt. Niet zelden bedek je met je rechterhand de volgende bladzijde om je voor valsspelerij te behoeden. Spreek gerust van acute literaire verliefdheid, vlinders in de buik, buikliteratuur.

3. Dialogen

• Dumas combineert twee manieren van schrijven: de dialoog, essentie van theater, en het verhaal, kwintessens van de roman. Vooral zijn dialogen zijn uitzonderlijk. Zijn tegenstanders zien in deze briljante verbale pingpong een lucratieve bezigheid omdat een korte repliek even goed betaald wordt als een hele zin. Het lijkt me nogal sterk dat daarmee Dumas’ formidabele cadans verklaard kan worden, maar zelfs al zouden pecuniaire drijfveren meegespeeld hebben, het doet niets af van het erg fraaie resultaat.

Wordt vervolgd.

(Verscheen eerder in Knack, 24 maart 2010)