"Hoe Bart Van Loo's francofiele boek 'Chanson' een hit werd"

Dit artikel (met bovenstaande titel) staat vandaag in De Morgen. Van de hand van Joost Houtman. Een zoektocht naar een verklaring van het succes van het boek. Tegelijk een verkapte biografie. Mooi om te lezen hoe het allemaal ook alweer juist gelopen is. U kunt hier de pdf-versie lezen. Aan de foto in de krant te zien, wordt het tijd dat ik even ga uitrusten. Nog een weekje doorwerken en dan gaat de riem er ook effectief af.

Bart Van Loo is alomtegenwoordig in de media om zijn nieuwste boek te promoten. Het levert de ijverige spring-in-'t-veld spectaculaire verkoopcijfers op. Nochtans is Chanson een boek over Franse liedjes en geschiedenis... Een gelukkige samenloop van omstandigheden of gewiekste marketing?

Bart Van Loo verkocht in twee maanden tijd meer dan 10.000 exemplaren van zijn boek Chanson, dat niet alleen in België maar ook in Nederland uiterst lovende recensies kreeg. Zelfs Le Soir kon zijn enthousiasme niet verbergen. Naast het boek ligt er ook een cd in de winkelrekken en loopt er een reeks op Klara. Van Loo liet Ivan De Vadder zingen in De Zevende Dag en herhaalde dat trucje in De Laatste Show met Jan Mulder en Guy Vanhengel. Zelden was een schrijver van non-fictieboeken zo alomtegenwoordig in de media. We vroegen Van Loo en zijn uitgever Harold Polis om hun kaarten op tafel te leggen. D'abattre leur jeu.

Sint-Niklaas, 12 uur. De zaal is gevuld met kwieke senioren. Bart Van Loo steekt van wal. Letterlijk 1 minuut 14 seconden later zingt de hele zaal met hem mee. "Het Franse chanson loopt via een infuus rechtstreeks in uw hart", verklaart hij niet zonder pathetiek. Maar Van Loo is ook een verrassende verteller en wanneer hij het publiek met lichtvoetige eruditie meeneemt naar de Parijse Pont Neuf om via Karel de Grote ("een massamoordenaar met goede smaak") bij France Gall uit te komen, hangt iedereen aan zijn lippen. Gall leidt op haar beurt naar Claude François, maar ook naar Lodewijk XIV en Charles Aznavour. Als Van Loo bij 'Je t'aime moi non plus' zegt dat hij de Fransen de kost niet wil geven die op dat nummer zijn verwekt, roept een aanwezige dame iets te enthousiast uit: "Die van ons ook!" Anderhalf uur later mag Van Loo een hele rist boeken en cd's signeren.

Petit à petit, l'oiseau fait son nid

Volgens uitgever Harold Polis ligt in zo'n optreden de verklaring voor het succes van Van Loo: "Het succes van Chanson komt niet uit de lucht vallen. Meer nog, ik zou zeggen dat het alleen een kwestie van tijd was. Bart Van Loo heeft het onderbewuste van de Vlaming weten aan te spreken. En dat onderbewuste spreekt dus Frans! (lacht) Je mag niet onderschatten hoe lang Bart al aan de weg aan het timmeren is. Hij heeft door de jaren heen een grote credibiliteit opgebouwd. Zijn inspanningen om de Franse cultuur over heel Vlaanderen - en je mag dat letterlijk nemen - uit te dragen wordt eindelijk beloond." Zitten de meer dan lovende recensies voor Chanson er dan niet voor een stukje tussen? "De commerciële waarde van een recensie is heel relatief. Jammer, maar waar. Wil je verkopen moet je als uitgever vooral de nodige aandacht genereren voor een boek. En soms zelfs ensceneren. Dat is geen sinecure. Vrije publiciteit is een schaars goed geworden. Bart is echt wel een uitzondering." Volgens de recente studie 'Do Critics Make Bestsellers? Opinion Leaders and the Success of Books' hangt het succes van boeken inderdaad niet af van recensies, maar wel van visibiliteit en mondelinge reclame.

C'est en forgeant qu'on devient forgeron

"Ik ben in 1996 beginnen lesgeven. Frans. Nu en dan pleegde ik in De Leeswolf een stukje over Franse literatuur. Geïnspireerd door een van die teksten belde de bibliotheek van Merelbeke me op met de vraag of ik een cursus wilde geven over de 19de-eeuwse Franse literatuur. Als een bezetene ben ik beginnen lezen en stelde ik een cursus samen van 150 bladzijden! Het idee alleen al! (lacht uitbundig) En dat allemaal voor de volle drieduizend frank. De twintigste eeuw mocht ik dan een tweetal jaar later komen doen. Dat werd een cursus van tweehonderd bladzijden! Dat labeur is achteraf een godsgeschenk gebleken. Het leverde me een onschatbare fond van kennis op. Ik kwam in 2000 terecht bij het katholieke weekblad Tertio. Hoofdredacteur Bert Claerhout had een groot francofiel hart. Zo mocht ik eens vier krantenbladzijden aan Zola wijden. Bert gaf me ook de opdracht naar Normandië te gaan voor een reportage in de sporen van Maupassant. Toen wist ik: dit is het leven: Lezen! Reizen! Schrijven!" (lacht) Op een verjaardagsfeestje van zijn beste vriend raakt hij met Harold Polis aan de praat. "Om een lang verhaal kort te maken: mijn debuut Parijs Retour verscheen in 2006 bij de voorganger van De Bezige Bij Antwerpen. Ik ben zowat overal in Vlaanderen over dat boek gaan spreken. Om bij manier van spreken elke potentiële lezer uit zijn zetel te halen. Halftijds was ik leraar en daarna was ik de baan op."

Je maintiendrai

Foto: Bob Van Mol.

Bart Van Loo zegt zijn onderwijsjob op en wordt handelsreiziger in Franse literatuurwaar. De blog bleu.blanc.rouge, wederwaardigheden van een francofiel, ziet het levenslicht. Ondertussen is hij steeds meer op de radio te horen. "In 2002 mocht ik lange gesprekken voeren met Kurt Van Eeghem voor het Radio 1-programma Heldenmoed. Nadien vroeg men me in Feiten of Fillet en Joos. Ja, dat is allemaal organisch gegroeid." Het toeval wil dat het idee voor Chanson door de radio is ontstaan. "Koen Fillet vroeg me twee zomers terug om voor Midi Libre enkele stukjes te maken over bekende Franse chansons. Daar is bijzonder veel reactie op gekomen. Alsof Vlaanderen iets had van 'eindelijk mag het weer'! Het idee is dan beginnen rijpen om de Franse geschiedenis - die leest als een roman - te vertellen aan de hand van chansons. Om een boek te maken met de kleine faits divers, de grote geschiedenis en mezelf, een betrekkelijk jonge kerel die uit de doeken doet wat die liedjes allemaal met een mens kunnen doen."Chanson is echter niet alleen een boek. Het is ook een cd en een fel gesmaakt radioprogramma. Wie verdient de credits voor dat slimme marketingplan? "Het lijkt alsof dat allemaal heel goed is uitgekiend, maar dat klopt niet helemaal. Natuurlijk is het niet onlogisch om aan een cd te denken als je aan een boek over liedjes werkt, maar een cd leek in het begin toch een onmogelijke opdracht. En dan moet een mens wat geluk hebben. Ik kreeg een telefoontje van Rolly Smeets, producer bij Klara. Hij had me vorig jaar dankzij mijn boek Elsschot, Antwerpen en Coraline gevraagd voor zijn Elsschot-reeks met Pat Donnez. Toen hij van mijn nieuwe boek hoorde, riep hij meteen uit: 'Maar dat is een radioreeks!' En toen zat ik plotseling aan tafel met EMI. Net de inbreng van een nationale radiozender maakte de cd wel mogelijk."Het totaalconcept Chanson krijgt nog een extra vervolg. VTB-Kultuur organiseert Chanson-belevenistrips. Een dagje Parijs in het spoor van Bart Van Loo. "Zo'n reis heeft alleen maar zin wegens het boek. Zonder het boek zou het een artificiële constructie zonder fundament zijn. Maar het geheel klopt wel: ik hou ervan om me maandenlang op te sluiten en als een monnik aan een boek te zwoegen, maar vind het bijna even leuk om nadien op een podium te springen. Het zijn voor mij twee kanten van dezelfde medaille." Of de stormloop aan media-aandacht hem toch niet wat overrompeld heeft? "Die aandacht is voor een schrijver een zegen. Je mag de impact van twintig minuten bij Joos of een passage in De Zevende Dag niet onderschatten. Dat zoiets net gebeurt met een boek over chansons bewijst dat de Vlaming erg aan het Franse lied is verknocht. Terwijl je dat op de radio eigenlijk alleen nog hoorde als ze Mia Doornaert interviewden! (lacht) Het chanson is weer helemaal terug. Die liedjes zijn dan ook oorwurmen zonder tunnelvrees!" Dat laatste geldt zeker ook voor de schrijver zelf...

(Tekst van Joost Houtman)

• 'Chanson' is een uitgave van De Bezige Bij Antwerpen. 
• Vrijdag 16 december is Bart Van Loo te gast in Passa Porta. www.passaporta.be 
• Zondag 18 december: van 18 tot 20 uur op Klara.