vrijdag 12 maart 2010

Satan in een bruin hemd: "De zondebok" van Chessex

Jacques Chessex won in 1973 de Prix Goncourt, en bleef schrijven tot aan zijn dood dit jaar. Bij Meulenhoff verschijnt zijn laatste roman De zondebok als een postuum eerbetoon. Deze eerder uit de kluiten gewassen novelle begint in het Zwitserse dorpje Payerne “op een ochtend in de lente van 1942 wanneer God en een stel autochtone gekken zich eens temeer door Satan in een bruin hemd laten beduvelen.”
  • Payerne is een doodgewoon dorpje dat in de jaren dertig ernstig te lijden heeft onder de economische crisis. Ook in Zwitserland zoekt en vindt men een zondebok. Op een dag wordt het huis van een rijke jood beschoten. De politie begrijpt het niet en haalt zijn schouders op. Maar er valt natuurlijk wat te begrijpen. “Je zou liever je tong afsnijden, je ogen uitsteken en je trommelvliezen doorboren dan erkennen dat je weet wat er in achterzaaltjes van bepaalde cafés beraamd wordt.” Gefrusteerde jongeren, mislukte carrièrejagers en doortrapte machtwellustelingen spiegelen zich aan Hitler en zijn eeuwigdurende Reich.
  • Op een dag gebeurt het onvermijdelijke. Helemaal in de stijl van Maupassant beschrijft Chessex een veemarkt en hoe een doodgewone dag plots in gitzwart geweld verandert. Een gruwelijke moord. Maar Maupassant heeft Hitler en het nazisme nooit gekend. Chessex wel. En van dichtbij. Zo blijkt uit het beklemmende einde van het boek.
  • Chessex bekent dat hij opgroeide in Payerne. Tijdens zijn jeugd weerklonken de naziliederen en het geschreeuw van Hitler uit de luidsprekers in het dorp. Na de moord maakt zich een collectief schuldgevoel van het Payerne meester. Het laat een onuitwisbare indruk na op de auteur.
  • In 1964 onmoet Chessex in Lausanne het Zwitserse nazibrein Philippe Lugrin en spreekt kort met “deze gek”. Het slaat hem met verstomming. In de bijzondere slotbladzijden zoekt hij naar vergeving en troost, maar vindt ze niet. De zondebok is een intrigerend opstapje naar Het verslag van Brodeck waarin Philippe Claudel de nazihorror metamorfoseert tot een gruwelijke parabel over het kwade.
Jacques Chessex, De zondebok, Meulenhoff, vertaald door Edu Borger. ISBN 978 90 290 85380. Dit stuk verscheen eerder in Knack.

1 opmerking:

Henk zei

Net gelezen, indrukwekkend boek!